Rối loạn Bứt tóc (Trichotillomania)

Z. là một bé gái 13 tuổi, được phụ huynh đưa đến khám vì thường xuyên bứt tóc, đặc biệt là khi cô bé cảm thấy lo lắng hoặc buồn bực. Ban đầu, phụ huynh nghĩ rằng đó chỉ là một thói quen tạm thời, nhưng dần dần, họ thấy các mảng tóc bị bứt ngày càng lớn, để lại những vùng da đầu trống trải…

Rối loạn bứt tóc (Hair pulling disorder hoặc Trichotillomania) là một rối loạn được đặc trưng bởi sự thôi thúc kéo dài dẫn đến việc bứt tóc của chính mình (1). Ước tính trichotillomania ảnh hưởng đến 1-4% dân số, phổ biến nhất ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên (2). Phụ nữ bị ảnh hưởng nhiều gấp 10 lần so với nam giới (1).

Trichotillomania thường ảnh hưởng đến một hoặc hai vị trí, phổ biến nhất là da đầu, lông mày, lông mi, mặt, cánh tay và chân, nhưng cũng có thể ở vùng mu, dưới cánh tay, râu và ngực.  Người mắc bệnh thường bứt từng sợi tóc một và có thể kéo dài hàng giờ. Họ có thể có tóc với độ dài khác nhau, không có vảy trên da đầu và mật độ tóc tổng thể bình thường (1).

Trichotillomania có thể gây tự ti, bị xa lánh và sợ giao tiếp xã hội do ngoại hình và sự chú ý tiêu cực. Nhiều người đội mũ, tóc giả, lông mi giả, trang điểm hoặc tạo kiểu tóc để tránh sự chú ý. Triệu chứng có thể giảm trong môi trường ít căng thẳng và trở lại khi căng thẳng (1). Trichotillomania cũng có thể gây cô lập, căng thẳng và làm hại mối quan hệ gia đình, bạn bè, và có nguy cơ cao mắc các rối loạn tâm thần khác. Biến chứng bao gồm nhiễm trùng, rụng tóc vĩnh viễn, chấn thương, và tắc nghẽn tiêu hóa do nuốt tóc. Môi trường thư giãn thường kích thích việc bứt tóc, ví dụ như khi nằm nghỉ ngơi. Một dạng cực đoan là “trichotillomania trong giấc ngủ” khi bệnh nhân bứt tóc khi ngủ (1).

Hiện tại, nguyên nhân cụ thể của trichotillomania vẫn chưa rõ ràng. Rối loạn này có thể do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường. Những người mắc trichotillomania thường kèm lo âu, trầm cảm và rối loạn ám ảnh – cưỡng chế (3). Rối loạn này cũng thường liên quan đến căng thẳng sau sang chấn (PTSD) và có thể bị kích hoạt bởi căng thẳng (4). Một quan điểm khác cho rằng việc kéo tóc có thể trở thành một thói quen gây nghiện hoặc tăng cường tiêu cực, do liên quan đến căng thẳng và cảm giác giảm nhẹ sau đó (3).

Trẻ bứt tóc để lộ một mảng da đầu không còn tóc. Nguồn hình: https://i.pinimg.com

Trichotillomania có ý nghĩa khác nhau tùy theo độ tuổi xuất hiện:

Ở trẻ em tuổi mẫu giáo, trichotillomania không đáng lo ngại. Đối với trẻ nhỏ này, việc gỡ tóc thường xuyên là một hành động không tự ý thức, tương tự như gặm móng tay và mút ngón tay, và thường không kéo dài đến khi lớn lên (5). Trichotillomania thường bắt đầu từ 9 đến 13 tuổi và có thể kéo dài đến khi trưởng thành, đặc biệt khi bắt đầu ở người lớn từ các nguyên nhân tâm thần tiềm ẩn (5).

Hành động gỡ tóc trong trichotillomania thường xảy ra trong một “trạng thái giống như mê mải”, chia thành “tự động” và “tập trung”. Trẻ em thường ở dạng tự động, không tự ý thức, trong khi người khác có thể có nghi thức tập trung, liên quan đến việc tìm kiếm loại tóc cụ thể hoặc gỡ tóc theo cảm giác cụ thể. Vì vậy, cần nhiều thời gian để tìm hiểu ý nghĩa của rối loạn này mới có hướng điều trị thích hợp (6).

Điều trị phụ thuộc vào độ tuổi. Hầu hết trẻ em tuổi mầm non sẽ khỏi tình trạng này nếu trẻ được quản lý hành vi phù hợp. Phụ huynh cần học và áp dụng những kỹ thuật này thường xuyên và hằng định (6).

Ở thanh niên và người trẻ, trị liệu nhận thức hành vi có thể hiệu quả. Khi trichotillomania bắt đầu ở người lớn, thường kèm theo các rối loạn tâm thần khác, vì vậy cần có sự đánh giá toàn diện về tình trạng sức khỏe tâm thần. Việc ngừng gỡ tóc có thể xảy ra sau khi điều trị các vấn đề khác (6).

… Bé Z. cũng bứt tóc đến nổi một bên đầu không còn tóc, phải đội nón để che lại. Sau khi điều trị ba tháng thì con không bứt tóc ở đầu mà chuyển sang bứt lông ở vùng dưới cánh tay. Qua một thời gian dài khám tâm lý, Z. mới cho biết là con thường xuyên cảm thấy lo lắng và áp lực vì ba mẹ thường xuyên than phiền về sức học của Z. Vì vậy, việc điều trị không chỉ dừng lại ở thuốc, can thiệp hành vi mà còn thay đổi mức độ mong đợi cũng như cách nói chuyện giữa phụ huynh đối với Z. Tình trạng của Z. cải thiện rõ sau 6 tháng điều trị và gia đình tự động ngừng điều trị mặc dù vẫn còn nhiều mâu thuẫn giữa phụ huynh và Z. chưa được giải quyết triệt để.

#bsphamminhtriet, #trichotillomania, #hairpulling, #hoichungbuttoc, #nhikhoaphattrienhanhvi, #tamlytreem, #loau.

Bs Phạm Minh Triết

Tài liệu tham khảo:

1. American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.), Arlington: American Psychiatric Publishing, pp. 217–221, 938, ISBN978-0890425558
2. Franklin ME, Zagrabbe K, Benavides KL (August 2011). “Trichotillomania and its treatment: a review and recommendations”. Expert Review of Neurotherapeutics. 11(8): 1165–1174. doi:10.1586/ern.11.93. PMC3190970. PMID 21797657.
3. Chamberlain SR, Menzies L, Sahakian BJ, Fineberg NA (April 2007). “Lifting the veil on trichotillomania”. The American Journal of Psychiatry. 164(4): 568–574. doi:10.1176/appi.ajp.164.4.568. PMID17403968.
4. Özten E, Sayar GH, Eryılmaz G, Kağan G, Işık S, Karamustafalıoğlu O. The relationship of psychological trauma with trichotillomania and skin picking. Neuropsychiatr Dis Treat. 2015 May 15;11:1203-10. doi: 10.2147/NDT.S79554. PMID: 26028973; PMCID: PMC4440428.
5. Khan Mohammad Beigi P (2018). “Trichotillomania (Hair Pulling Disorder)”. Alopecia Areata. pp. 63–66. doi:10.1007/978-3-319-72134-7_10. ISBN978-3-319-72133-0.
6. Sah DE, Koo J, Price VH (January 2008). “Trichotillomania”. Dermatologic Therapy. 21(1): 13–21. doi:10.1111/j.1529-8019.2008.00165.x. PMID18318881.