Thằng Biến Thái

Một người mẹ liên hệ với tôi qua trang web vì con chị, một bé trai 14 tuổi, bị gọi là “thằng biến thái”. Buổi đầu gặp, chị kể nhiều về tình trạng của con mình nhưng cũng không quên nhắc đi nhắc lại “tôi sẽ không đổi bác sĩ nữa, lần này tôi sẽ theo bác sĩ tới cùng”.

Bé thông minh, lanh lợi, hợp tác tốt. Sau phần tự giới thiệu để làm quen, tôi thử đặt những câu hỏi dẫn dắt con trả lời về khó khăn đang gặp phải. Con, dĩ nhiên là tìm cách lẫn tránh để không trả lời các câu hỏi liên quan. Điều này thường gặp vì không một ai dễ dàng chia sẻ sự “xấu hổ” của mình với một người mới gặp. Với câu hỏi cuối cùng, con trả lời (tôi biết là thật lòng): “Con biết con làm vậy là sai, con không muốn làm nhưng con không kiểm soát được. Nói chuyện với một anh, con biết con bị bệnh và con muốn hết bệnh”.

Con bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế *. Lúc đầu con hay trêu chọc bạn gái cùng lớp bằng những câu yêu đương của người lớn. Về sau, con có thêm hành vi sờ chạm vào các bạn. Lúc gặp tôi thì con đã có hành vi chạm vào các vị trí nhạy cảm của các bạn gái mà không kiểm soát được. Con bị gọi là “thằng biến thái” không chỉ từ bạn bè mà còn từ các giáo viên. Thậm chí, con cũng bị ba đánh vì “tội” này. Ba chỉ dừng khi con được bác sĩ chẩn đoán là mắc rối loạn và cần điều trị. Mặc dù vậy, chỉ có Mẹ con là tìm mọi cách để “giúp” con mình.

Con đã có toa thuốc nhưng tình trạng vẫn không đỡ. Con cũng gặp chuyên viên tâm lý nhưng vì một lý do nào đó người Mẹ không tiếp tục điều trị … cho đến khi gặp tôi với tình huống đầu bài viết. Tôi giải thích chi tiết về tiến trình điều trị, đặc biệt là các hướng tiếp cận khi điều trị tâm lý thường cần rất nhiều thời gian và vì vậy cần sự kiên nhẫn của phụ huynh. Sau buổi đầu, chị đồng ý kiên nhẫn để tôi đủ thời gian tạo được một sự tin tưởng điều trị đủ tốt với con chị, sau đó mới có thể giúp bé hiệu quả khi đã có đủ thông tin cần thiết.

Hôm sau, chị nhắn tin hỏi về một cách chị đang áp dụng cho con dựa theo hướng dẫn từ internet. Vì vậy tôi chuyển sang hướng dẫn phụ huynh các kỹ thuật để giúp con thay vì gặp trực tiếp con để điều trị. Gặp chị, tôi mới biết là chị đã đưa con đi khám với khoảng 20 bác sĩ và chuyên viên tâm lý trước khi gặp tôi. Tôi cũng biết được những khó khăn mà con chị (và chị) đang đối diện. Những khó khăn này tương tự như những khó khăn của phụ huynh có con mắc rối loạn tăng động kém chú ý (ADHD) cách đây 10 năm. Thời điểm mà các trẻ mắc ADHD “bị” xem là học sinh cá biệt và vì vậy những biện pháp “xử lý” là kỷ luật nặng và cô lập, thậm chí có thể bị đuổi học.

Bé này vẫn gặp khó khăn dù có những tiến bộ. Vẫn bị dán nhãn “biến thái” và vì vậy điều con nhận là sự kỳ thị, xua đuổi. Điều con may mắn là con có một người Mẹ luôn hỗ trợ con, dù rằng tôi vẫn cảm nhận rõ những khó khăn, những sự giận dữ và những cảm nhận tuyệt vọng của chị khi đối diện với sự kỳ thị này. Ban giám hiệu, giáo viên dù biết đó là một rối loạn cần điều trị nhưng cách xử lý “nhanh, gọn, lẹ” là đuổi khỏi trường. Thậm chí, có chuyên viên tâm lý hướng dẫn là phải cách ly hoàn toàn khỏi xã hội một năm. Vì vậy, bên cạnh việc hướng dẫn các kỹ thuật hỗ trợ cho con, tôi cũng động viên và giúp chị nhìn thấy những tiến bộ của con để “có tinh thần” đi tiếp con đường gian khó này…

Vẫn còn rất nhiều khó khăn trong chặng đường sắp tới và tôi cũng không biết bao lâu nữa con có thể được chấp nhận trở lại trường học; nhưng có một điều tôi luôn biết rõ là nếu chị muốn “đi tới cùng”, tôi sẽ đi cùng chị.

Bs Phạm Minh Triết

P/S: Một trong những cách để giúp những bệnh nhân mắc rối loạn tâm lý, tâm thần (đặc biệt ở trẻ em) là nâng cao hiểu biết trong cộng động về các vấn đề này. Tôi đã thực hiện điều này hơn 10 năm nay, khi đó tôi thường viết cho một tờ báo lớn online. Sau này, có lẽ các chủ đề tôi viết không còn phù hợp với mục tiêu của báo nên các bài tôi không được đăng nữa. Bài này, quý bạn đọc, nếu có thể chia sẻ được trên trang của mình, cũng là một cách giúp cho những bệnh nhân này sớm nhận được sự hỗ trợ phù hợp từ cộng đồng.

*Giải thích một cách đơn giản: rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một rối loạn mà người mắc có những suy nghĩ và/hoặc những hành vi bất thường. Người mắc biết rõ đây là bất thường và rất muốn bỏ những suy nghĩ/hành vi này nhưng không tự thực hiện được mà cần có sự can thiệp điều trị phù hợp từ những người có chuyên môn.